Zniszczone, zapamiętane

Luksusowe prywatne wille, spółdzielcze osiedla i budynki użyteczności publicznej. Na 95 fotografiach wykonanych przez Czesława Olszewskiego, zobaczymy m.in. najnowocześniejsze architektoniczne osiągnięcia polskiej architektury międzywojennej.  

Linie przecinające się w obrębie całości, tworzące mozaikę. Zwykłe elementy krajobrazu miejskiego wyniesione do rangi sztuki, dzięki grze światła. 

Ludzie zatrzymani na zawsze w pędzie codzienności, który dziś wydaje się ledwie spacerem.

Witryny nieistniejących sklepów, tak estetyczne, jakby opracowano je w wirtualnym programie graficznym. 

Świat przedstawiony przez Czesława Olszewskiego (1894‒1969), jednego z najwybitniejszych polskich fotografów architektury, to miejsce praktycznie doskonałe.

„Miastowidzenie” – nowa wystawa prezentowana w Domu Spotkań z Historią koncentruje się na zdjęciach wykonanych w Warszawie, Gdyni, Ciechocinku oraz Nowej Hucie. Marta Leśniakowska, kuratorka, nazwała zaproponowany zbiór: „cennym źródłem wiedzy o kulturze architektonicznej w Polsce przed 1939 rokiem, po części już nieistniejącej lub zdegradowanej”. Próżno by szukać trafniejszego ujęcia. Świat zaobserwowany wrażliwym okiem Czesława Olszewskiego i profesjonalnie zatrzymany w kadrze, to nic innego, jak dokument epoki, której materialne świadectwo, zmiotły ludzkie słabości. 

Dziś, patrząc na miasta naszego wschodniego sąsiada znikające pod bombami, trudno nie widzieć analogii. W konfrontacji z ludzką nienawiścią, nawet najbardziej cenna historycznie i kulturotwórczo architektura jest bezbronna. Wysublimowane konstrukcje będące wynikiem wiedzy, pracy i talentu wybitnych jednostek, w jednej chwili mogą zmienić się w rumowisko grzebiące jego mieszkańców. Olszewski uwiecznił wiele architektonicznych perełek. 

Gdyby nie wojna i wizje późniejszych decydentów, dziś bylibyśmy dumni z takich obiektów w przestrzeni miejskiej. Przestronny gmach i wnętrza Centrali Pocztowej Kasy Oszczędności (1938-39) przy ul. Marszałkowskiej 134, wg projektu Bolesława Szmidta i Józefa Vogtmana, to jeden z wielu bezcennych budynków zniszczonych w czasie II wojny światowej. Wystawę możemy oglądać do 25. 09 2022r.  od wtorku do niedzieli przy ul. Karowej 20.  

Tekst ukazał się w: „Niedziela Warszawska”, nr 15, 10 IV 2022.